tam gdzie jest nasz dom
HOŁUBLA
Podlasie, do którego historycznie należały Mordy, już od XII w. zasiedlali osadnicy ruscy i polscy z Mazowsza, z tym że Rusini raczej przybywali wcześniej. W XV w. te dwa elementy etniczne zetknęły się w okolicy Łosic, co znalazło odbicie w nazwach miejscowych obszaru pogranicza. Mimo że dzisiejsza granica gwar ruskich przebiega około 15 km na wschód od Mordów, to, jak pisze dr Zygmunt Gałecki, na północny wschód od miasta znajduje się „wyspa wsi ruskich”: Ogrodniki, Stok Ruski, Czołomyje, Hołubla, a także bliżej Mordów Głuchów i na zachód Wyczółki.
Szczególnie nazwa Hołubla ma wyraźnie ruskie podstawy - jest utworzona od nazwy osobowej Hołub, zaś ta od białoruskiego i ukraińskiego wyrazu pospolitego hołub ‘gołąb’. Dawniej obszar, na którym dziś leżą Mordy, także znajdował się w strefie kolonizacji ruskiej, a śladem po niej jest choćby nazwa miasta, pochodząca od ruskiej nazwy osobowej (przezwy) Morda, czy dawna nazwa pobliskiego Głuchowa - Głuchowo Ruskie.
Ludność zamieszkująca wspomniane miejscowości była w większości pochodzenia wschodniego, a przed unią brzeską wyznawała prawosławie i posiadała swoje cerkwie w Hołubli (od 1545 r.) i w Łosicach (od 1648 r.). Po unii te dwie cerkwie stały się świątyniami unickimi. W samych Mordach wyznawcy prawosławia na pewno byli w zdecydowanej mniejszości, niemniej jednak trzecia parafia unicka w tej okolicy powstała w mieście Mordy. Czy utworzono ją jednak, jak w dwóch poprzednich przypadkach, na bazie istniejącej wcześniej parafii i cerkwi prawosławnej? Nie wiadomo, choć wiele za tym przemawia. W wypisie z „Rękopisu Mordzkiego Archiwum pt. Speculum oeconomicum dóbr Mordy etc.”, podany jest zapis w języku łacińskim: (…) In Pretorio Mordensi (…) W piątek przed Zielonymi Świątkami 1671 roku został spisany akt fundacji kościoła rytu greko – unickiego i obdarowania dziesięciną snopową z każdego majątku należącego do miasta Mordy, jaką mieszczanie mają składać kapłanowi tegoż Kościoła w każdym roku, począwszy od 1671. Dnia 1 października akt ten został ogłoszony i podpisany przez dostojnego Jana Wybranowskiego, wojewodzica dorpackiego i mieszczan (…).
Jest to tylko akt fundacyjny i nie ma w nim mowy o uposażeniu parafii ziemią, ani o budowie świątyni. Cerkiew więc już była albo były bezpośrednie plany jej budowy. Jeśli zaś w dniu fundacji nie było cerkwi, to kto ją zbudował i uposażył parafię ziemią? Po unii brzeskiej fundatorami cerkwi unickich na Podlasiu byli bardzo często katolicy, bogaci właściciele majątków, w których żyła ludność obrządku wschodniego. Źródła potwierdzają, że Parafia unicka w Mordach została uposażona ziemią przez Ciecierskich.
Nie ma na to dowodów, ale można się domyślać, że cerkiew wybudował prawdopodobnie Stanisław Godlewski. Przemawia za tym choćby fakt, iż jego syn Jan ufundował w 1706 r. drewnianą cerkiew w Czołomyjach, więc można założyć, że w Mordach, będących miastem, świątynię unicką wybudowano wcześniej (albo już była i dlatego nigdzie nie wspomniano o budowie). W 1851 r. cerkiew w Czołomyjach spaliła się i na jej miejscu w latach 1858-59, z fundacji ówczesnego właściciela majątku Mordy Jana Zembrzuskiego, wybudowano nową, murowaną. Cerkwi w Mordach po pożarze w 1773 r. nie odbudowano.
Informacje dotyczące parafii Św. Michała Archanioła:
http://parafiamordy.pl/
Utworzenie parafii unickiej w Mordach
Masz pytania ?